48 - Nc'ete tte faci la cruce alla mmersa!

«Me ae l'itèa, ci nu mme spàgliu, ca lu Foffu Capitetrozza tenìa nnu frate cchiù' rande de iδδu. Ci sape cce fine fice?».

A, te nde rrecuerdi? Murìu puru iδδu quarche tiempu dopu, e mancu iδδu morse de cristianu. Moi te cuntu comu sçèra le cose. Ma prima famme mmuδδare la lingua e li cannaliri, ca la stòria ete longa e tegnu la ucca tantu spritta ca la lingua se ncoδδa a llu celu de la ucca.

Lu fìgghiu rande de la Ngicca te la Pulònia e de lu Tore te la Tora s'ìa renduttu ca facìa lu ellanu scarufaterra. Se chiamàa Aràsemu, ma quiδδi ci lu canusçìanu lu ngiuràanu Rasiscemu, percé te tantu ntantu dìa segni ca cquarche rrutella de capu ni sçìa fore postu o ni giràa alla mmersa.

De curpuratura era àutu e tarchiatu comu nna rapa te ulìa centenara, tantu ca tutti se ddummandàanu comu cagnu aìa fattu la Ngicca Cutrubbiera cu llu fazza tantu ressu. De moti e de manere, poi, era àcetu e urrusu e nu sse facìa passare nna musça te nanti a llu nasu; nu nni nde premìa de nienti e de nisciunu; se facìa sempre li fatti soi e parlàa sulu cu iδδu stessu, tecendu cinque palore e nn'astimazza, pèsçiu te nnu tùrchiu.

Te uagnone ìa statu bbituatu alle cose bone; te giòane ìa spisu e spasu senza mesura; poi, pe curpa te li soi ma speciarmente pe curpa soa stessa e de fràisa lu Foffu, se ìnne ttruàu senza cchiùi nna màgghia e cu llu culu a nfriscu, comu se tice alle parti mei. Poi aìa statu luntanu a ncerca de furtuna, ma ìa turnatu riccu sulu de izzi. Eccu percéne moi sprasemàa pe lli turnisi; ni ntaressàanu sulu li sghei: δδi picca sordi, ci uatagnàa cu lla zappa e cu lla fàuce, pe spamientu li mentìa de parte, scusi sutta a nna chianca, e nu nc'era motu e manera cu spenda nna parpagghiola o nna prùbbeca iδδu ci tiempu prima ìa menati li carrini e li ducati.

Puru de nna ecina, ca nnu giurnu o l'àutru nde putìa ìre besegnu, puru de nna ecina se facìa paare, quandu quiδδa sçìa cu ni cerca nnu pìzzecu de sale o do' cime te basìlecu, percé - pensàa δδu cuerune miagnusu - "sordu sordu fazzu lira, lira lira fazzu saccu, saccu saccu fazzu chesçiune". Li sordi ni piacìanu mutu, e sordi sunanti ulìa, nu llu rrabbattu.

Me rrecordu comu ci foi nnustiersu ca lu nanni miu a fiate me rrepetìa: "Ci cchiùi branca, menu stringe", "Ci se ccuntenta, gote", e a fiate: "Ci mutu ole, nienti àe".

A stu prupòsetu te cuntu cce ccappàu lu Aràsemu, δδu ngurdiusu fìgghiu de lu Tore Babbu e de la Ngicca Cutrubbiera, li bunànima.

Era la semana santa, giurni de penetènzia e de desçiunu. Aìanu ttaccate le campane te la chèsia, e le misse, le menžatèi, le intunure, le aimarèi e le seròtine le sunàanu cu lla tròccula.

La sçiuetìa santa lu Rasiscemu ìa spicciatu te scatenare la conca lassata a mmasçisi. S'aìa tantu scurpunatu cu lla zappa, ca le spaδδe ni dderlampàanu pe le ncordature e le tulori. Era sira tardu quandu lu Rasi, doppu ca ìa mangiatu nna freseδδa te uèrgiu a ccapunata, se ssettàu susu a nnu pesulu ncoste a lla porta te lu truδδu, se enchìu la pippa te tabbaccu càtaru, se la ddumàu e se fice nna fumata. La pippa s'ìa già cunsumata e stutata, lu Rasi stìa cu ll'ecchi mpannati quandu, a nnu ccertu puntu, alla luce pàlleta te la luna a cquintatècima, ncignàu a bìtere essìre de tutti li punti scusi te li cunturni le stulare ca, fusçendu comu lu ientu, se rreunìanu tutte de unita sutta a nn'àrveru de nuce rande pampanusu.

Una de le striche, la cchiù' giòane e la menu sperta, passàu comu nna nìgghia rasu rasu de squìnciu a llu truδδu suletàriu; lu Rasiscemu, spiertu de nna saietta, llungàu lu razzu, menàu la manu, ni nferràu lu velu de nula ianca e se nde mpussessàu. Quandu la stulara se nde ddunàu, siccomu senza velu nu putìa trasìre a rronda te quatrìglia de unita all'àutre striche, turnàu a rretu e cu lle làcreme all'uecchi priàu lu cuntatinu cu nni tèsçia lu velu de nula ianca.

Lu ellanu scarufaterra, ca sapìa te manu a sirsa comu s'ìanu trattare le stulare, ni disse chiaru e tundu:

«Ei stulara, te lu dau lu velu de nula ianca ci me muesci lu luecu precisu de nna ricca acchiatura».

La stulara, ca era giòane ma maligna, respuse:

«Sutta lla spècchia cchiù' rrande e cchiù' bàuta de Tafagnanu nc'ete nna òccula e intunu purecini d'oru žacchinu».

La notte stessa lu Rasiscemu cu pala e cu zappune sçìu su Tafagnanu, nna žona tutta cuti tra Lecce e Merine, scucchiàu la spècchia cchiù' rande e cchiù' bàuta, e ncignàu a sprecare e a rruδδare. Spreca de cquài e rroδδa de δδai, a nnu ccertu puntu, pròpiu a centru de lu muntune de petrame, truàu nnu scalune.

Pigghiàu e de intru a nna carassa essìu nnu scarpione spantumusu, nìuru, pelusu, ressu quantu stu cazzottu, ca su lla parte de subbra te lu cuerpu tenìa desegnata nna capu de muertu te culure sçiàlenu.

Allu Aràsemu se ntesàra li capiδδi te capu pe lla paura, ma, pensandu alla òccula e alli purecini d'oru žacchinu, nu sse nde scappàu e rrumase fiermu.

«Ci uèi cu rrìi fena all'acchiatura, crai, ca ete la ernetìa santa, alle ttrete te marìsçiu, l'ura ci murìu Gesucristu, tocca cu sueni a gròlia le campane te la chèsia matre» - disse lu scarpione spantumusu e sparìu suttaterra.

A llu crai lu Rasi scusi scusi salìu subbra a llu campanaru, nferràu cu lla manu ritta lu dindinieδδu de la campana rande e cu la manu mancina lu dindinieδδu de la campaneδδa e alle ttrete spaccate te marìsçiu se mise cu scampanìsçia a gròlia.

Ma iδδu, pôru spenturatu, lu suenu nu llu ntise scampanisçiare, ca le campane n'ìanu mpeδδate forte forte ntru lle rìcchie e ll'ìanu nzurdutu pe tandu e pe sempre.

L'arciprete, lu sacrestanu, lu capuuàrdia e li do' carbunieri cercàra cu zzìccanu lu sçiutìu spergugnatu e maletittu, ca ìa statu capace cu sona le campane δδu giurnu de luttu e de passione, ma lu Rasi se fetàu cu sse nde fusçe a Tafagnanu e cu sse scunda intra a llu fuessu de la spècchia.

Cu ttuttu ci aìa ddentatu surdu, lu Rasiscemu nu sse nde premìu de nienti e de nisciùnu, e quandu calàu la notte se mise a sprecare e a rruδδare cu pala e ccu zappune sutta a lla spècchia. Spreca e rroδδa, spreca e rroδδa, a nnu ccertu puntu truàu nnu secundu scalune.

Pigghiàu e de intra a nna carassa essìu nna secara curnuta e baffuta, longa e rrossa quantu a nnu razzu d'omu.

Allu Aràsemu se ntesàra li capiδδi te capu pe llu pàntecu e tuttu te paru ni bianchèra comu nie; ma, pensandu alla òccula e alli intunu purecini d'oru žacchinu, nu sse mmendìu, nu sse nde scappàu e rrumase fiermu.

«Ci uèi cu rrìi fena all'acchiatura, crai, ca ete sàbbatu santu e a mmenžatìa sunata rresùscita lu Signore e ncigna Pasca rande, tocca cu tte faci la cumenione senza tte cunfiessi, o se mai, scòcchia tie lu mègghiu, tocca ffaci la cumenione a nna crapa zoppa» - disse la secara e sparìu suttaterra.

Allu crai δδu sacrìlecu mmaletettu sçìu rittu rittu alla chèsia te Prucènziu, ddu nun era canusciutu, e alla missa de gròlia se cumunecàu senza prima cu sse cunfessa le peccate tremende ci tenìa ntra ll'ànima; ma ppena l'Ostia cunsacrata tuccàu la lìngua scumunecata, lu Rasiscemu ddentàu mmutu pe tandu e pe sempre.

Cu tuttu ca ìa ddentatu surdu e mutu, δδu capituestu puntusu nu sse nde premìu de nienti e de nisciunu, e la notte turnàu a Tafagnanu e se mise a zzuccare e a spalare. Zocca e rroδδa, spala e rroδδa, a nnu ccertu puntu, a cinque passi sutta terra, truàu nnu tersu scalune.

De ntra nna carassa essìu nnu maùru spamentusu cu ll'uècchi te craùni, la lìngua te ampa de fuecu, lu fiatu de nzurfu puzzulente.

A llu Aràsemu se ntesàra li capiδδi ianchi e se rrezzàra li pili te lu cuerpu pe l'atterrore; ma, pensandu alla òccula e alli purecini d'oru žacchinu, nu sse mmendìu, nu sse nde scappàu e rrumase ncora cchiù' ffiermu.

Lu maùru a mosse e a segni ni disse:

«Tantucitantu tie à' superate le proe, tie à' intu e ài dirittu a llu prèmiu mprumisu de la stulara…».

A stu mentre, però, pròpriu su llu cchiù' bellu, cumparìu nnu bellu angelieδδu te lu Signore e disse:

«Aràsemu, osçe ci lu Fìgghiu te Diu à rresortu alla cròlia de lu niversu e bete Pasca rande, faci a tiempu cu te sarvi l'ànima; basta cu te pienti, cu cerchi perdunu a Domeneddìu, cu rrenunzi a llu tesoru…».

Lu ellanu scarufaterra pensàu e disse intra de iδδu: "Nu mme nde preme nienti te nienti; nu mme nde preme mancu te mie stessu, te ui, te nisciùnu; ògghiu sulu la òccula cu lli intunu purecini de oru žacchinu".

Allora pigghiàu e l'angelu te lu Signore sparìu e lu maùru scuperchiàu la tomba e nnanti all'ecchi stampagnati te lu Rasi cumparèra, tutti d'oru žacchinu, la òccula ca facìa 'clo... cloclò...', e li purecini ca facìanu 'pìu… pìu…, piu… pìu'.

Lu Rasiscemu cu lle ae alla ucca, cu llu core ca zumpandu n'ìa rriatu a ncanna, se menàa, tastandu e rrebbattendu, cu cchiappa li purecini, e se li mentìa intra a lla camisa a mpiettu. All'ùrtima se menàu cu ttutte doi le manu cu bbranca la òccula; ma quista tese nnu uelu, se mmentàu contru lu Aràsemu scumunecatu e, comu nn'àcula rraggiata, cu lle ranche nforma de ncini ni squartàu la facce e lu piettu, e ccu llu pizzu a nforma de tanàgghie ni cacciàu tutti do' uècchi e lu ellanu scarufaterra ddentàu cecu pe tandu e pe sempre.

Lu Aràsemu, lu Rasiscemu, aìa truàtu nnu mmensu tesoru, ma nu sse lu putìu cutìre percé, ssendu ca ìa ddentatu surdu, mmutu e cecu, campàa comu nnu muertu-iu.

Dice la gente, ma ièu nu ssàcciu ci nci àggiu ccrìtere e tie criti ccenca buèi, ca lu prìncipe Giuantoni, fìgghiu de la rresçina nòscia Marìa, inne a ssapìre lu fattu et ibbe tògghia de lu nfelice Aràsemu, fìgghiu de la Ngicca e de lu Tore, benettànime, ma ibbe cchiùi desedèriu te lu mmensu tesoru.

La storia sçìu spicciàu ca lu prìncipe a δδu spenturatu de lu Rasi ni ssegnàu nnu servitore a nvita, ni fice nnu làscitu nu sse sape te quanti turnisi, e, a ccàngiu, se pigghiàu la òccula e li intunu purecini d'oru, ca ncora se tròanu a llu castieδδu, nzerrati intru alla càmmera de li tesori.

"Cose te pacci!" - puèi penzare e dire. Pròpriu cussìne, caru sçiuscettu - Cose te pacci!

Ièu l'àggiu cuntate comu l'àggiu ntise cuntare de ucca te li nannàsçeni nesci. Ci ole cu nci crìsçia, cu nci crite!