53 - Le cùgghie te li canòneci

De quandu s'aìa cunfessatu e cumunecatu, don Diecu, te rètecu e mangiaprieti ci era, ìa ddentatu filu pròpriu biatillu e deòtu, ma amicu te li Passiunisti.

Nna sira li nvitàu a ccasa soa. Sorsa la Telìzia era a postu comu coca e, alla manera te mute ziteδδe, ni piacìa cu mmània e cu tturla a ncucina. Pe primu pastu presentàu nnu piatticeδδu (tantu cu scàzzeca l'appetitu) de nna ndosa cu lla recotta sçante e cu parècchiu pipe: era sapurita e a nnu mumentu sparìu; pe secundu purtàu sagne ncannulate fatte ccasa, ccunzate cu llu racù de buatta, casu rattatu e do' fronde de basìlecu.

«Fratelli, - disse don Diecu - intra a lli ursùli nc'ete mieru patrunale; bu raccumandu: nu mme piace cu bìsçiu bicchieri acanti e nu mbògghiu cu bìsçiu bicchieri chini. Mangiàmu, beìmu e cu nni sìa mele e manna!».

«Pròsit!» - respùsera l'àutri.

Poi sçèra rriàra tanti pezzetti te auniceδδu rrustuti allu spitu. Siccomu li Passiunisti facìanu nnu ccertu sporzu cu bbùsanu la furcina cu lla manu mancina e lu curtieδδu cu lla ritta, don Diecu, cu rrumpe lu scuernu, disse:

«E cci zzeccamu cu lle manu, nu deciti ca ni sape mègghiu stu bene de Diu?».

«Sicuru; a tiempu de Gesù nu nc'èranu nu furcine e nu cucchiare» - respuse lu pecuezzu.

S'ìanu già binchiati et èranu già sutispatti, tantu ca se sentìanu la panza quasi terata e sterata.

«Cari cumpari, ci pigghiamu fiatu, - dummandàu lu pecuezzu derruttandu - ulìti ssentiti cce à ccumbenatu ntorna papa Caliazzu?».

«Cunta, cunta, ca δδu prèite ete lu campione de li schircusi. Ieni, Telìzia, ssèttate puru tie, ca sienti».

«Be, lu vescu, no?, mandàu a chiamare l'arciprèite de lu Cugnanu e ni disse: "Don Caliazzu, nu pozzu suppurtare la gente cu tte àsçia mmurmurandu. Te òrdenu cu nnu tieni, de moi nnanti, serve te menu te cinquanta anni d'ità. Ci scarri ncora, te lleu la missa e te schìrecu"».

"Comu cumandi Signurìa, Bonsignore" - respuse papa Caliazzu; ni asàu lu nieδδu e se llecenziàu.

Turnatu a llu Cugnanu, cercàu, ddemmandàu e nu rriàu a truare nna tumèstica rande te cinquanta anni; nci nd'era quarchetuna te quarantottu, nn'àutra te quarantanòe anni: te cinquanta nisciùna. E papa Caliazzu, ca nd'ìa pròpiu besegnu, se nde pigghiàu doi te inticìnque anni l'una.

La Telìzia se la retìu pròpiu cu gustu.

«Sine, stu fattu ete ngraziatu ma ete ècchiu; nvece quiδδu ci fice lu mese passatu ete bellu mutu te cchiùi» - disse lu passiunista anzianu.

«Cce nde cumbenàu nn'àutra de le soi? - dumandàu la Telìzia - Mena, patre, me'! cùntala, cussì fradditantu lu stòmecu se prepara lu postu pe lli gnemmarieδδi...».

«Nu sàcciu ci sapiti ca lu signuru barone te Trecase ogne annu alla defrescata face la festa de la Matonna te Pumpèi, a unore de mugghièresa la barunessa donna Sasa o Rusària. Alla villa tra Misçiànu e Spècchie nvita tutti li signuri de la cuntrata. Alla villa nc'ete nna chiesiceδδa e la barunessa de lu nume sou face tìcere ogne annu la missa (ca ale inti lire) a papa Caliazzu, e face rrecetare la Sùppreca de la Matonna (ca ale centu lire) a nnu canònecu de lu pescupatu de Utràntu. Quista ete la bona usanza.

St'ùrtima fiata inne don Titta, nnu prèite superbiusu e ntrecusu, ca all'arciprèite de lu Cugnanu nu nni era mutu simpàtecu. Anzi, maisìa maisìa se lu a' ttroa a cquattr'ecchi, papa Caliazzu se sçìu isulàu a ncucina.

Su lla banca nc'era nna taieδδa o cùcuma ncora càuta, papa Caliazzu sulliàu lu tampagnu e nci idde tanti turdi belli ressi e rusulati. Se nde mise unu a mmucca te pressa mpressa e nu llu mancu ssapuràu; nde pigghiàu nn'àutru e ni parse tiènneru e cuettu a puntu giustu; ssaggiàu lu tersu e lu truàu mutu sapuritu; dopu lu quartu se lleccàu le tìsçete...; nzomma, ièu senza lla portu a llengu e iδδu senza sse nde ccorga, se li futtìu tutti quanti a unu a unu.

Se nde sta' bessìa papa Caliazzu, cu ba' prepara lu nnecessàriu pe lla missa, o forsi cu ba' ssàggia lu mieru te la carrafina, quandu trasìu a ncucina lu canònecu, ca ose cu fazza ssèntere all'arciprèite lu finale de lu paneggìrecu. A nna girata de uècchiu lu pretecatore se ddunàu te ccerti quagghi de auniceδδi mpisi sutta alla cappa de lu focalire, belli sistemati unu de coste all'àutru, cu sse nfùmecanu, cu sse sìccanu e cu sse staggiònanu, percé aìanu ssèrvere - comu sapiti, no? - cu cquàgghianu lu latte te la recotta.

«Cce suntu ste cose cquài ci pèndenu?» - ddummandàu lu canònecu don Titta.

«Comu: cce suntu; nu lla sai la usanza? - respuse papa Caliazzu, fingendu maraègghia - Ogne annu lu barone paca la bellezza de centu lirazze allu pretecatore ci face lu paneggìrecu, però poi ni nde face tagghiare... la cùgghia cu tutti doi... li cuntrici, e la ppende cquài. Quiste ci pèndenu suntu le cùgghie de li canòneci te li anni passati».

Lu giòane prete nci crise, fice la facce ianca te cuacina e, senza cu sse nde fazza ccòrgere, chiecuni chiecuni se nde la felàu δδa fore, mentre papa Caliazzu, presçiatu, se freculàa le manu e se nde la retìa intra de iδδu, sperandu ca lu paneggìrecu δδu giurnu lu putìa fare iδδu stessu.

Pròpriu tandu trasìu ntra lla cucina la mugghière te lu cocu, ca era prena de nnu bellu fìgghiu; entàu la ndore te li turdi rrustuti a lli craùni e ni inne ògghia cu nde ssàggia unu. Ma però la taieδδa era acante e sta cristiana nde rrimase cu llu cheu a ncanna.

«Li turdi se l'à pigghiàti lu canònecu; ilu, i', se sta' ba' scunde ci sape a ddune, cu sse li cumpanìsçia a sulu» - disse pièrfetu papa Caliazzu, semmenandu nzummieδδi.

Lu maritu cocu, pe paura cu nnu sia lu piccinnu, mai sia, n'ìa sçi' nnascere cu cquarche ula a nfacce, essìu fusçendu e retandu:

«Canònecu, canònecu, spetta!».

Don Titta, ìstuse secutatu, se mise a ccùrrere ntra lla igna.

«Canònecu, fèrmate; ògghiu nnu faòre...».

Quandu lu giòane prèite se giràu e sçìu bidde lu cocu cu tantu nnu curtieδδu te cucina a mmanu, se žau la tòneca e se mise a fùsçere comu lu ientu.

«Nu mme li tagghi a mmie, no!» - decìa e currìa.

«Ammenu unu, canònecu! - ni retàa lu cocu spatulandu lu curtieδδu - Unu…».

«Mancu pe nnu miglione mme li lassu tagghiare...».

«Unu sulu, canònecu, ammenu unu!» - sçhiδδàa, ncusçetatu, lu maritu e parìa ca mmenezzàa, mentre a llu canònecu ni inne inta cu sse nfurra ntra lla màcchia e cu sparisca. Allora pe ll'ària se cunfundèra nnu respiru de sullièu e nnu suspiru de scunfortu.

Stu fattu lu inne a sapìre puru l'arcivèscuvu de Utràntu, lu superiore te don Titta, e se fice nna longa risata.

La tumìneca mmatina, allu puntificale, l'arciescu, ssettatu a tronu sutta a llu bardacchinu, ogne fiata ci uardàa lu giòane canònecu, don Titta, basciàa la capu a rrisçu cu nni càsçia la mìtria, se purtàa le mànure unite cunforme a prechera susu alla ucca, se strengìa lu nasu, serràa le masciδδe e se ntartenìa a stienti cu nu scòppia a rrìtere, pensandu a ccenca papa Caliazzu aìa cumbenatu e mmaggenànduse cce aìa pututu capetare allu pôru canònecu don Titta.